متن استفساریه
نظر تفسیری شورای نگهبان در خصوص اصل 53 قانون اساسی
شماره 1788 /32 - 22 /8 /1361
شورای محترم نگهبان قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
احتراماً پیرو مذاکرات حضوری در جلسه تاریخ 12 /8 /61 در حضور جمعی از اعضاء محترم آن شورا و پیرو مکاتبات مختلف از جمله نامه شماره 4220 /م.ن 11 /8 /1361 و 324 /م.ن - 14 /1361 معاون نخست وزیر در امور حقوقی و پارلمانی و نامه 4744 /م.ن - 18 /8 /1361 سرپرست محترم دفتر حقوقی نخست وزیری مبنی بر استفسار از آن شورای محترم در مورد عدم شمول مفاد اصل 53 قانون اساسی به درآمدهای اختصاصی جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران مراتب زیر به استحضار می رسد.
1- اصولاً جمعیت هلال احمر بنا به مقررات بین المللی صلیب سرخ که به تصویب مراجع قانونگذاری ایران نیز رسیده برای حفظ مصونیت های بین المللی خود نمی تواند مؤسسه ای دولتی یا وابسته به دولت شناخته شود و الزاماً مقررات دولتی شامل جمعیت نخواهد شد.
با اینکه امر غیردولتی بودن جمعیت را قبلاً سازمان امور اداری و استخدامی کشور و سازمان برنامه و بودجه هر یک بنا به موردی در ارتباط با جمعیت طی مکاتباتی اعلام نموده اند (فتوکپی نامه ها ضمیمه است) و با توجه به اینکه عنصر تشکیل دهنده جمعیت های هلال احمر در ایران و در سطح جهانی افراد داوطلب و خیر هستند که جمعیت را پایگاهی برای ارائه خدمات نیکوکارانه خود می دانند و در واقع جمعیت متکی به اعانات این گونه افراد است به طوری که با جمع اعانات دریافتی از آنان تأسیس شده، معهذا بعضی از سازمان های دولتی، جمعیت را در زمره مؤسسات دولتی منظور می کنند که مشکلاتی را در اجرای برنامه های جمعیت با توجه به اساسنامه تنظیمی به وجود می آورد با بیان دیگر اگر جمعیت هلال احمر طبق مقررات بین المللی اتحادیه صلیب سرخ و هلال احمر جهانی بخواهد با برخورداری از مصونیت های بین المللی وظائف خود را در زمان صلح و جنگ انجام دهد نمی تواند مؤسسه ای دولتی باشد و اگر مؤسسه ای دولتی بخواهد چنین وظائفی را انجام دهد آن مؤسسه بدون تردید جمعیت هلال احمر نخواهد بود که بتواند از مصونیت های بین المللی بویژه در زمان جنگ برخوردار باشد.
2- بنا به مراتب فوق با قبول اصل غیردولتی بودن جمعیت و با علم به اینکه هیچ قانونی دال بر دولتی بودن جمعیت وجود ندارد نمی توان درآمدهایی که به نام جمعیت و هر یک به موجب مجوز قانونی خاص (فتوکپی متن قوانین ضمیمه است) به همکاری و کمک دولت وصول می شود به حساب درآمدهای دولت منظور نمود. در حالیکه سازمان های دولتی در وصول درآمدهای مزبور به عنوان نماینده و وکیل جمعیت عمل می کرده اند و حتی در بعضی موارد مأمورینی از طرف جمعیت این درآمدها را وصول می نموده اند. و دولت علاوه بر این همکاری سالیانه مبالغی به عنوان کمک یا اعانه در بودجه سالیانه پیش بینی و به این جمعیت پرداخت می نموده با این وجود از سال 1358 تا کنون با تفسیر خود از قانون بودجه سال 1358 و اصل 53 قانون اساسی نه تنها خزانه داری کل از واریز درآمدهای وصولی به حساب این جمعیت خودداری می نماید بلکه سازمان برنامه و بودجه هم که خود غیردولتی بودن جمعیت را اذعان نموده، درآمدهای به نام جمعیت را در قانون بودجه ضمن در آمدهای عمومی دولت منظور کرده است. خواهشمند است با توجه به مراتب مذکور و با در نظر گرفتن فرموده امام مدظله العالی که جمعیت را مؤسسه ای عام المنفعه و سازمان کمک رسانی به طبقه محروم و گرفتار میداند و اکنون تحت نظر نماینده محترم امام مدظله العالی در نهایت جدیت به وظائف امدادی، اجتماعی، درمانی در جبهه های جنگ و در سطح کشور می پردازد.
لذا از آن مسئول محترم تقاضا می شود در موارد زیر اظهارنظر فرمایند تاراهنمای ما در انجام وظائفمان باشد:
1- آیا استقلال و غیردولتی بودن جمعیت هلال احمر به عنوان یک جمعیت عام المنفعه مغایر قانون اساسی است.
2- وجوهاتی که بهعنوان کمک و اعانه در بودجه دولت برای کمک به خدمات خیریه و امدادی این جمعیت منظور می شود نیاز به پاسخگویی یک نفر وزیر در مجلس دارد؟
3- درآمدهای اختصاصی جمعیت هلال احمر که مطابق قانون مصوب به نام این جمعیت توسط دولت وصول می شود آیا دریافتی دولت تلقی می شود و بایستی مطابق اصل 53 قانون اساسی به خزانه واریز شود؟
یا این درآمدها به جمعیت هلال احمر اختصاص دارد و بایستی صرف انجام خدمات خیریه و امدادی آن شود.
برادر شما ـ دکتر سید حسن فیروزآبادی - سرپرست و دبیرکل جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران