نظام جامع راهنمایی و مشاوره آموزش و پرورش مصوب نهصد و نود و چهارمین (499) جلسه شورای عالی آموزش و پرورش، تاریخ 1400/03/17 بررسی شده در جلسات (988 ، 989 ، 991 و 994)

مرجع تصویب: شورای عالی آموزش و پرورش نوع قانون: مقرره - تاریخ تصویب: 1400/03/17

نوع قانون

مقرره -

مرجع تصويب

شورای عالی آموزش و پرورش

تاریخ سند تصويب

-

شماره ابلاغ

120/121197

مرجع ابلاغ

دبیر کل شورای عالی آموزش و پرورش

شماره روزنامه رسمي

22359

آخرین وضعیت

-

طبقه بندی

ندارد

تاريخ تصويب

1400/03/17

شماره سند تصویب

-

تاریخ ابلاغ

1400/09/07

تاريخ اجرا

1400/10/15

تاریخ روزنامه رسمي

1400/09/29

تاریخ انتشار

-

متن کامل قانون

مقدمه

مقدمه

ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره در نظام آموزش و پرورش با بهره مندی از مشاوران متخصص در مدارس، مراکز مشاوره و خدمات روان شناختی، مراکز اختلال یادگیری و نقش آفرینی معلمان و مربیان در قالب ایفای نقش مشاور های کارکنان و رابطان هسته های تحصیلی ـ شغلی، آموزش های مهارتهای زندگی، توانمندسازی دانش آموزان، اولیاء و کارکنان مدرسه ایران، قدمتی بیش از نیم قرن تجربه دارد.

با توجه به تکالیف قانونی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، مبنی بر تسری خدمات راهنمایی و مشاوره به تمامی دوره های تحصیلی و همچنین تأکید مبانی نظری سند تحول بر سازماندهی فرایند یاددهی ـ یادگیری با نگاه مشاورهای، ضروری است ساز و کارهای لازم برای مشارکت عمومی و حداکثری معلمان، کارکنان مدرسه و اولیای دانش آموزان در حیطه های رشد شخصی و سازگاری، آموزش مهارتهای زندگی، نظارت بر فرایند های یادگیری و طرح ریزی مسیر زندگی تحصیلی ـ شغلی فراهم آید.

معلمان و کارکنان مدرسه نیز به عنوان عاملان و کنشگران عمومی جریان راهنمایی و مشاوره باید در انجام فرایندهایی از جمله آموزش مهارت های زندگی، توانمندسازی روانی ـ اجتماعی، شناسایی استعدادها، توانایی ها و مشکلات و انجام مداخلات مختصر به ویژه سیستم ارجاع در کنار مشاوران متخصص مدرسه و مراکز مشاوره و خدمات روان شناختی، ایفای نقش نمایند نظام جامع راهنمایی و مشاوره به استناد راهکارهای 7 - ٣، 3 – 21، 4 – 21، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به منظور اتخاذ سیاستهای یکپارچه، سیستمی و هماهنگ برای بهره مندی ذینفعان (دانش آموزان، اولیا، کارکنان و معلمان مدرسه) در همه دوره های تحصیلی و نقش آفرینان درون و برون سازمانی به صورت تعاملی و مشارکتی، به شرح زیر به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش رسید:

مبحث 1

بند 1

ـ نظام جامع راهنمایی و مشاوره

مجموعه ای از همه عناصر منظم، یکپارچه و تاثیرگذار برای ارتقای کمی و کیفی فعالیت های راهنمایی و مشاوره است که بر اساس کارکردی هماهنگ و منطبق بر الگوهای مشاوره مبتنی بر فرهنگ اسلامی ـ ایرانی به توسعه و بهبود ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره در تمامی سطوح و دوره های تحصیلی می پردازد.

بند 2

ـ راهنمایی

جریان یاری دهنده، پویا و نظام مندی است که از طریق سلسله فعالیت های منظم، سازمان یافته و هدفمند، فرد را در شناخت خود و محیط پیرامون یاری می دهد تا توانایی ها، رغبت ها و محدودیت هایش را بشناسد و از حداکثر توانایی های بالقوه اش برای رشد متعادل و همه جانبه، بهره بگیرد.

بند 3

ـ مشاوره

فعالیت تخصصی ـ حرفه ای نظام یافته، آگاهانه، مستمر، هدفمند، تعاملی و داوطلبانه، برای تجزیه و تحلیل مشکل و یافتن راه حل های مناسب از طریق ایجاد رابطه حسنه، پویا، آزاد و رو در رو بین مراجع و مشاور که در فرآیند آن مراجع در یک جو مملو از تفاهم، هم دلی و صادقانه به طرح مشکل خود می پردازد و با کمک مشاور و بهره گیری از امکانات محیطی، ارتقای مهارتها، بهبود شیوه های مقابله با مشکلات و خودشناسی بیشتر و عمیق تر، به تصمیم گیری مناسب و حل مشکل خود دست می یابد.

بند 4

ـ خدمات مشورتی

ارائه اطلاعات تخصصی به افراد جهت پیشبرد بهتر اهداف و انجام عملکردهاست. مشاور آگاهی های لازم را برحسب ضرورت و با توجه به نیاز مشورت گیرنده در سه زمینه تحصیلی، شغلی و تربیتی/ بهداشت روان ارائه میدهد.

بند 5

ـ مشاور مدرسه

فردی است با حداقل مدرک کارشناسی در حوزه راهنمایی و مشاوره (با تمامی گرایشها)، روان شناسی با گرایش (بالینی، شخصیت، تربیتی و عمومی و استثنایی) که به ارائه خدمات متنوع راهنمایی و مشاوره به دانش آموزان متناسب با سن، جنسیت و دوره تحصیلی از پیش دبستانی تا پایان دوره متوسطه می پردازد.

بند 6

ـ اعضای تخصصی مراکز مشاوره و خدمات روان شناختی

نیروهای توانمند با رشته شغلی مشاور و پست های سازمانی مصوب اداری و آموزشی است که به ارائه خدمات تخصصی روان شناختی به مراجعین می پردازند.

بند 7

ـ معلمان و کارکنان مدرسه

افرادی که رسالت خطیر تربیت دانش آموزان را در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی برعهده دارند.

بند 8

ـ مرکز مشاوره و خدمات روان شناختی پژوهشی و تخصصی استان

مکانی است آموزشی، پرورشی و پژوهشی مستقل و تخصصی که با بهره گیری از توان علمی، پژوهشی و درمانی نسبت به جذب ، آموزش، نگهداشت و توانمندسازی نیروی انسانی مراکز مشاوره و خدمات روانشناختی مناطق، انجام پژوهش های مورد نیاز در حوزه راهنمایی و مشاوره، ترسیم آمایش و مشکلات استان/ شهرستان/ منطقه/ ناحیه و ارائه راهکارهای لازم و پذیرش مراجعین ارجاعی از مراکز مشاوره مناطق اقدام می نماید.

بند 9

ـ مرکز مشاوره خدمات روان شناختی شهرستان/ ناحیه/ منطقه

مکانی است آموزشی و پرورشی مستقل و تخصصی که خدمات متنوع روان شناختی و مشاوره ای در سه زمینه فردی، خانوادگی و اجتماعی اعم از (تشخیص و درمان اختلالات یادگیری، مشاوره سازگاری، مشاوره تربیتی، مشاوره تحصیلی، مشاوره شغلی، مشاوره خانواده، سنجش هوش، استعداد، شخصیت، اختلالات روان شناختی) ارائه می دهد.

بند 10

ـ روان سنج

فردی است که با بهره گیری از آزمون های روانی استاندارد برای اندازه گیری توانایی های ذهنی و روان شناختی اقدام می نماید.

بند 11

ـ روانشناس

فردی است که در مطالعه علمی و نظام مند رفتارها و فرایندهای ذهنی موجود زنده، دانش و تخصص دارد و حداقل در سطح کارشناسی ارشد در یکی از رشته های روان شناسی فارغ التحصیل شده و تجربیات لازم را کسب کرده است.

بند 12

ـ مددکاری اجتماعی

فردی متخصص، آگاه و علاقمند که به بررسی مسائل و نیازمندیهای عاطفی، اقتصادی، اجتماعی و خانوادگی مددجویان، دانش آموزان استثنایی و والدین آنان می پردازد تا به آنان کمک کند استقلال شخصی و اجتماعی خود را به دست آورند.

بند 13

ـ هدایت تحصیلی

فرایند ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره به دانش آموزان، تا ضمن آشنایی با استعدادها، علایق، توانایی ها و ویژگی های شخصیتی خویش، شاخه ها و رشته های تحصیلی، حِرف و مشاغل مورد نیاز جامعه را بشناسند و بر اساس آن، به صورت آگاهانه و آزادانه، شاخه و رشته تحصیلی مناسب خود را انتخاب کنند.

بند 14

ـ طرح ریزی مسیر تحصیلی

کمک به دانش آموز برای تسهیل در فرایند یاددهی ـ یادگیری و شناخت ظرفیت های روان شناختی و تربیتی مرتبط با تحصیل برای دست یابی به دانش، نگرش و رفتار مطلوب و تصمیم گیری آگاهانه همراه با نشاط است.

بند 15

ـ طرح ریزی مسیر شغلی

کمک به دانش آموز برای طرح ریزی مطلوب مسیر تحصیلی شغلی با گذر از مراحل رشدی و دست یابی به بلوغ از طریق شناخت دنیای محیطی و خودشناسی همراه با کسب تجارب لازم در این زمینه است.

مبحث 2

مبانی فلسفی و علمی این نظام، مبتنی بر مبانی نظری سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و برنامه زیر نظام سند تحول بنیادین (برنامه درسی ملی)، مرتبط با حوزه راهنمایی و مشاوره است.

«راهنمایی و مشاوره، ناظر به جریان معین و مکمل اصل جریان تربیت و شامل ابعادی همچون اهداف، عاملان، مخاطبان، روشها و ابزار راهنمایی و مشاوره تلقی شده است». و از پیش دبستانی آغاز و تا پایان دوره متوسطه با هدف تسهیل فرایند دستیابی متربیان به مرتبه ای از حیات طیبه ادامه می یابد. راهنمایی و مشاوره مدرسه در سه حیطه رشد تربیتی، تحصیلی، شخصی ـ اجتماعی و شغلی در کانون توجه نظام تربیت رسمی و عمومی است و فرایند یاددهی و یادگیری باید با نگاه راهنمایی و مشاوره سامان یابد.

مبحث 3

نظام جامع راهنمایی و مشاوره با بهره گیری از الگوی علمی تربیتی متناسب و بومی، منابع انسانی واجد صلاحیت، فضا و تجهیزات، زمینه بهره گیری تمامی دانش آموزان، معلمان، مربیان، کارکنان مدرسه و اولیای دانش آموزان از خدمات راهنمایی و مشاوره را فراهم مینماید.

مبحث 4

رویکرد نظام جامع راهنمایی و مشاوره بر اساس فطرت گرایی توحیدی، رشدی، جامع، یکپارچه نگر و سیستمی است.

مبحث 5

رشد و توسعه خدمات راهنمایی و مشاوره در تمامی دوره های تحصیلی به دانش آموزان، والدین، کارکنان آموزش وپرورش و توانمندسازی منابع انسانی و غنی سازی منابع، تجهیزات و امکانات مورد نیاز است.

مبحث 6

بر اساس مبانی نظری سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، باید چرخش های زیر در نظام راهنمایی و مشاوره اتفاق افتد:

1. از برنامه ریزی موردی و پراکنده به برنامه ریزی های راهبردی؛

2. از نگاه حاکمیت جزیره ای در حوزه های برنامه ریزی و اجرای برنامه های راهنمایی و مشاوره به تأکید بر فرایندها و پیامدها و سیستمی؛

3. از نگاه نقطه ای به نگاه فرایندی و مستمر در ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره تربیتی و طرح ریزی مسیر زندگی تحصیلی ـ شغلی (هدایت تحصیلی) ؛

4. از نگاه صرف درون سازمانی به مشارکت همه جانبه درون و برون سازمانی؛

5. از نظارت و مدیریت کنترلگری به خود ارزیابی، خود اصلاح گری و راهبری مبتنی بر نظام معیار اسلامی؛

6. از نگاه حداقلی به معلمان، مربیان و کارکنان مدرسه به نگاه حداکثری و سیستمی در ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره ای.

مبحث 7

1. ایجاد ساز و کارهای لازم برای یکپارچه سازی و انسجام بخشی به تشکیلات مرتبط با امور راهنمایی و مشاوره؛

2. سیاستگذاری و برنامه ریزی به منظور حفظ و ارتقای سلامت روان دانش آموزان، کارکنان و والدین و تسری خدمات مشورتی و حمایتی در مدارس؛

3. تقویت، توسعه کمی و کیفی و استانداردسازی فعالیت های راهنمایی و مشاوره؛

4. ارائه خدمات تخصصی راهنمایی و مشاوره در تمامی سطوح و پایه های تحصیلی در مراکز مشاوره و خدمات رو انشناختی؛

5. استفاده از ظرفیت معلمان، مربیان و کارکنان مدرسه به عنوان کنشگران عمومی جریان راهنمایی و مشاوره؛

6. برنامه ریزی به منظور جذب، آموزش، نگهداشت و توانمندسازی نیروی انسانی مورد نیاز حوزه مشاوره؛

7. کمک به دانش آموزان در کسب و ارتقای شایستگی های پایه روانی ـ اجتماعی و تحصیلی و انتخاب آگاهانه و آزادانه مسیر زندگی تحصیلی ـ شغلی؛

8. طراحی، استقرار و جریان سازی فرایند هدایت تحصیلی دانش آموزان از دوره پیش دبستانی تا پایان دوره دوم متوسطه.

مبحث 8

1. مبتنی بر مبانی و ارزش های تربیت دینی و بومی در ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره؛

2. بهره مند از یافته های علمی و پژوهشی با تأکید بر فرهنگ اسلامی ـ ایرانی؛

3. توجه به نیازها و توانمندی های رشدی و جنسیتی مخاطبان در برنامه ریزی و اجرای مطلوب خدمات راهنمایی و مشاوره؛

4. نقش آفرینی و مشارکت تمامی عوامل مدرسه به ویژه معلمان، مربیان و کارکنان مدرسه در اجرای مطلوب برنامه راهنمایی و مشاوره؛

5. بهره مند از ظرفیت مشاوران متخصص در سطح مدارس و مراکز مشاوره و خدمات روان شناختی به عنوان متخصصان موضوعی؛

6. توجه ویژه به خدمات مشورتی در تمامی پایه ها و دوره های تحصیلی؛

7. مشارکت جویی تمامی عوامل درون و برون سازمانی؛

8. بهره مند از مشارکت موثر و ظرفیت بخش خصوصی در ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره.

مبحث 9

بند 1

: در این عرصه، به دانش آموزان، معلمان، مربیان، کارکنان مدرسه و اولیا، از طریق ایجاد رابطه حسنه، درک همدلانه و مشارکتی و تعاملی، با هدف حل نیازها، مسائل و مشکلات روانشناختی و ایجاد محیط آموزشی و پرورشی پویا و با نشاط برای رشد و شکوفایی استعدادها، کمک می شود.

بند 2

: در این عرصه، به دانش آموزان، معلمان، مربیان و کارکنان مدرسه و اولیا برای درک تفاوت های فردی، استفاده موثر از مهارت های تحصیلی مثل روشهای ایجاد انگیزه، مدیریت زمان، تمرکز حواس، سبک های یاددهی ـ یادگیری و حمایت گری تحصیلی، کمک می شود.

بند 3

: در این عرصه، به دانش آموزان برای شناخت از خود، محیط تحصیلی، نیازهای شغلی و انجام مداخلات موثر، در طرح ریزی زندگی تحصیلی و شغلی آنان، کمک می شود.

بند 4

: در این عرصه، خدمات حرفه ای و عمومی در حوزه وسیعی از چالش ها، نگرانی ها، استرس ها و مشکلات خانواده و مرتبط با مشکلات روحی، عاطفی و آموزشی دانش آموزان، ارائه می شود.

بند 5

: در این عرصه، به دانش آموزان از طریق ارائه خدمات تخصصی به مدیران، معلمان، مربیان، والدین و سایر یاوران حرفه ای در جهت بهسازی و افزایش بهره وری عملکرد آموزش و پرورش دانش آموزان، کمک می شود.

بند 6

: در این عرصه، مجموعه ای از فعالیت های یکپارچه در جهت حفظ و ارتقای بهداشت روان و پیشگیری از بروز اختلالات روانی ـ رفتاری ذینفعان در محیط مدرسه با اتخاذ سیاست های مناسب در راستای خلق موقعیت ها و فضاهای حمایتی، ارائه می شود.

مبحث 10

بند 1

ـ دانش آموزان

دانش آموزان به عنوان یکی از کنشگران، محور و مرکز اصلی ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره، محسوب می شوند و از ویژگی های زیر برخوردارند:

جزء 1

دارای استعداد، توانایی و ویژگی های منحصر به فرد در رشد و شکوفایی استعدادها هستند.

جزء 2

دارای توانایی انتخاب و تصمیم گیری در تعامل با محیط هستند.

جزء 3

در فرایند رشد و شکوفایی خود نقش فعال داشته و به رشد و پیشرفت کشور خود علاقمند هستند.

جزء 4

قادر به تصمیم گیری در موقعیت و محدودیت های زندگی خود هستند.

جزء 5

با توجه به تجارب، توانایی ها، رغبت ها و ظرفیت های خود، قادر به طراحی مسیر زندگی تحصیلی ـ شغلی خود هستند.

بند 2

ـ معلم/ مربی

جزء 1

با شناخت کافی و همه جانبه از ویژگی های تربیتی و روان شناختی دانش آموزان و متناسب با تفاوت های فردی و جنسیتی آنان، توانایی رشد و خود شکوفایی آنان را فراهم می سازد.

جزء 2

به عنوان راهنما و راهبر راهنمایی و مشاوره عمومی، توانایی شناسایی استعدادها، توانمندی ها، رغبت ها، مسائل و مشکلات، انجام مداخلات مختصر و ارجاع دانش آموزان نیازمند را دارد.

جزء 3

تسهیل گر در شناخت استعدادها، توانمندیها و رغبتهای دانش آموزان در فرایند طرح ریزی مسیر تحصیلی ـ شغلی دانش آموزان به منظور ارتقای بهداشت روانی ـ اجتماعی می باشد.

جزء 4

زمینه مشورت گیری و تعامل با مشاور مدرسه برای ارتقای بهداشت روانی ـ اجتماعی و تحصیلی دانش آموزان را دارد.

جزء 5

تاب آور و انعطاف پذیر برای بهره گیری از اصول و فنون راهنمایی و مشاور های و فرایند یاددهی ـ یادگیری در کلاس درس میباشد.

بند 3

ـ مشاوران مدارس و مراکز مشاوره و خدمات روان شناختی

جزء 1

توان مدیریت تخصصی ارائه خدمات، راهنمایی و مشاوره و مددکاری در سطوح مختلف و دوره های تحصیلی را دارد.

جزء 2

توانایی لازم برای شناخت و تشکیل پرونده تخصصی دانش آموزان و کارکنان مدرسه را دارد.

جزء 3

توانایی لازم برای شناخت و ارتقاء توانمندیهای دانش آموزان، اولیاء، معلمان و کارکنان را دارد.

جزء 4

توان مشورت دهی و تسهیل گری جهت کیفیت بخشی به فرایند یاددهی ـ یادگیری دانش آموزان، معلمان و کارکنان مدرسه را دارد.

جزء 5

توانایی آگاهی بخشی به معلمان، مربیان، کارکنان مدرسه و اولیا از طریق ترسیم نیمرخ روانی ـ اجتماعی و استعدادیابی (استعداد برتر و عمومی) دانش آموزان را به صورت فردی و مدرسه ای دارد.

جزء 6

توانایی علمی برای انجام مشاوره فردی و گروهی در سطح مدارس و مراکز مشاوره و خدمات روان شناختی را دارد.

بند 4

ـ خانواده

جزء 1

زمینه رشد و شکوفایی دانش آموزان را با توجه به شناخت کافی و همه جانبه از ویژگی های دانش آموزان فراهم می نماید.

جزء 2

بستر لازم در جهت کمک به دانش آموز در خودشناسی و محیط شناسی تربیتی، تحصیلی ـ شغلی را مهیا می کند.

بند 5

ـ مدیر مدرسه

جزء 1

توانایی برنامه ریزی، نظارت، تأمین شرایط و فراهم نمودن محیط مناسب برای ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره را دارد.

جزء 2

توانایی و تجربه لازم برای برقراری روابط صحیح، سازنده و پویا، امکان مشارکت همه معلمان، مربیان، کارکنان مدرسه، والدین و عوامل برون سازمانی را برای ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره دارد.

جزء 3

توانایی لازم برای بهره گیری از نتایج نیم رخ های روان شناختی و استعدادی دانش آموز را برای برنامه ریزی تربیتی و آموزشی دارد.

جزء 4

توانایی ارتقاء و توانمندسازی معلمان، مربیان، کارکنان، اولیا و دانش آموزان مدرسه به عنوان کنشگران و عاملان عمومی جریان راهنمایی و مشاوره را دارد.

جزء 5

آگاهی لازم برای نظارت و ارزشیابی تمامی برنامه ها و فعالیت های حوزه راهنمایی و مشاوره را در سطح مدرسه دارد.

مبحث 11

بند 1

جزء 1

- مبتنی بر ارزش های دینی و فرهنگی، تجارب داخلی و متناسب با نیاز رشدی، خانوادگی، اجتماعی حال و آینده است.

جزء 2

– در برگیرنده مهارت های اساسی و شایستگی های پایه زندگی، فرزندپروری، تعاملات اجتماعی، روانشناختی، تربیتی، تحصیلی و شغلی است.

جزء 3

ـ کتب درسی دانش آموزان بر اساس نیاز های رشدی، روان شناختی و استعدادی دانش آموزان در حیطه های سازگاری، تربیتی، تحصیلی و طرح ریزی مسیر تحصیلی ـ شغلی از سوی معلم متناسب سازی و به صورت کاربردی ارائه می شود.

جزء 4

ـ آموزش و توانمندسازی مستمر معلمان، مربیان، کارکنان، اولیا و دانش آموزان مدرسه به عنوان عاملان و کنشگران عمومی جریان راهنمایی و مشاوره مورد توجه جدی است.

بند 2

جزء 1

- با همکاری نهادها، سازمانها و مشارکت بخش خصوصی و با برگزاری اردوهای علمی، بازدیدهای شغلی، نشست ها و سمینارها و تهیه محتواهای مناسب، نسبت به آشناسازی دانش آموزان از نیازهای شغلی و تحصیلی کشور اقدام می گردد.

جزء 2

- از طریق انجام برنامه های اختصاصی درون سازمانی مانند همیار مشاور، برنامه های ائتلافی نظیر نظام مراقبت اجتماعی دانش آموزان (نماد)،کانون یاریگران زندگی و... بسترسازی لازم برای ارائه خدمات فراگیر روان شناختی، صورت می پذیرد.

جزء 3

- برنامه هایی نظیر هفته معرفی مشاغل، هفته بهداشت روان، هفته مبارزه با مواد مخدر متناسب با نیاز مخاطبان در تمامی دوره های تحصیلی انجام می شود.

جزء 4

ـ در طرح ریزی مسیر زندگی تحصیلی ـ شغلی و پیشگیری از مشکلات روانی ـ اجتماعی به نقش بی نظیر معلمان و مربیان در ترویج فرهنگ راهنمایی و مشاوره توجه لازم صورت می پذیرد.

بند 3

جزء 1

- شناسایی استعدادها، توانمندیها، رغبت ها، شخصیت، مشکلات روانی و اجتماعی دانش آموزان به طور مستمر و سالانه صورت می پذیرد.

جزء 2

- از همه ظرفیت های درون و برون سازمانی در شناسایی، تشخیص و غربالگری استفاده می گردد.

جزء 3

- سنجش مسائل و مشکلات و توانمندی های روان شناختی و شخصیتی تمامی معلمان، مربیان، مشاوران و کارکنان مدرسه به طور مستمر انجام می شود.

جزء 4

- نیم رخ روانی ـ اجتماعی، استعدادی (برتر و عمومی) و شخصیتی دانش آموزان در برنامه ریزی های تربیتی، طرح ریزی مسیر تحصیلی ـ شغلی، پیشگیرانه، هدایتی، مراقبتی و مداخلهای صورت می ذپ یرد.

جزء 5

- شناسایی نیازمندی های روان شناختی والدین در فرایند فرزند پروری به طور ویژه صورت می پذیرد.

بند 4

جزء 1

- مداخلات روان شناختی مختصر در مدارس به صورت همگانی توسط معلمان، مربیان و کارکنان مدرسه انجام می شود.

جزء 2

- مداخلات درمانی روانشناختی و مشاورهای تخصصی توسط مشاوران مدارس و مراکز مشاوره و خدمات روانشناختی صورت می پذیرد.

جزء 3

- سیستم ارجاع به طور مستمر در تمامی سطوح به صورت عمومی و تخصصی صورت می پذیرد.

جزء 4

- انجام مداخلات حمایتی، معاضدتی، مددکاری، پزشکی توسط دستگاه های مرتبط با نظارت مدرسه انجام می پذیرد.

مبحث 12

بند 1

- ترسیم نیم رخ روانی/ فردی، اجتماعی/ فرهنگی/ خانوادگی، تحصیلی و شغلی دانش آموزان، معلمان، مربیان و کارکنان در سطح مدرسه، منطقه، استان و کشور برابر با ضرورت و نیازهای هر یک از مخاطبان؛

بند 2

- تدوین و اجرای برنامه های راهنمایی و مشاوره بر اساس نیم رخ روانی/ فردی، اجتماعی/ فرهنگی/ خانوادگی و تحصیلی؛

بند 3

- تشکیل پرونده مشاوره ای (اطلاعات فردی و خانوادگی/ بررسی های شخصیتی، توانمندی ها، مشکلات و اختلالات روان شناختی، نتایج آزمونها / نمون برگ های هدایت تحصیلی دانش آموزان) برای هر یک از مخاطبان برابر ضرورت و نیاز هر یک از مخاطبان؛

بند 4

- غربالگری، شناسایی، تشخیص، مداخله، ارجاع و پیگیری مراجعان و مخاطبان؛

بند 5

- هدایت، راهنمایی و مشاوره تحصیلی/ شغلی/ تربیتی/ خانوادگی و اجتماعی؛

بند 6

- برقراری ارتباط موثر و ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره ای مطلوب به مراجعان و مخاطبان؛

بند 7

- تدوین و اجرای برنامه های پیشگیرانه، بهداشت روان و توانمند سازی فردی و گروهی برای تمامی دانش آموزان، معلمان، مربیان، کارکنان مدرسه و اولیا؛

بند 8

- تدوین و اجرای برنامه های طرح ریزی مسیر زندگی تحصیلی ـ شغلی؛

بند 9

- آموزش دروس مرتبط با حوزه راهنمایی و مشاوره؛

بند 10

- تدوین و اجرای برنامه های مرتبط با مدیریت بحران ها و مداخله به موقع در فوریت های روانی ـ اجتماعی؛

بند 11

- آموزش مهارتهای تحصیلی (تمرکز حواس، برنامه ریزی درسی، ایجاد انگیزه) به دانش آموزان؛

بند 12

- آموزش سبک های یاددهی ـ یادگیری به معلمان و کارکنان مدرسه در راستای تسهیل فرایند یاددهی ـ یادگیری.

بند 13

-عنوان برنامه های راهنمایی و مشاوره مبتنی بر راهکارها و زیرنظام های سند تحول بنیادین

جزء الف

– برنامه های توسعه راهنمایی و مشاوره

جزء ب

– برنامه های آموزش،‌ پیشگیری و توانمندسازی

جزء ج

– برنامه های استعدادیابی و هدایت تحصیلی

مبحث 13

وزارت آموزش و پرورش موظف است با تشکیل شورای سیاست گذاری اجرایی نظام راهنمایی و مشاوره، ساختار اداری و آموزشی راهنمایی و مشاوره از سطح ستاد تا مدرسه را متناسب با مأموریت نظام و رعایت موارد زیر به منظور تسهیل فرایند ها به صورت تخصصی طراحی و اجرا کند.

مبحث 14

بند 1

بند 2

بند 3

بند 4

4. معاون برنامه ریزی و توسعه منابع؛

بند 5

5. معاون آموزش متوسطه؛

بند 6

6. معاون آموزش ابتدایی؛

بند 7

7. رئیس سازمان آموزش و پرورش دانش آموزان استثنایی؛

بند 8

8. رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش پژوهان جوان؛

بند 9

9. رئیس سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک؛

بند 10

10. معاون ذی ربط سازمان برنامه و بودجه کشور یا یکی از مدیران کل وی به عنوان نماینده ثابت؛

بند 11

11. معاون ذی ربط سازمان اداری و استخدامی کشور یا یکی از مدیران کل وی به عنوان نماینده ثابت؛

بند 12

12. معاون ذی ربط وزارت کشور یا یکی از مدیران کل وی به عنوان نماینده ثابت؛

بند 13

13. معاون ذی ربط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی یا یکی از مدیران کل وی به عنوان نماینده ثابت؛

بند 14

14. معاون ذی ربط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی یا یکی از مدیران کل وی به عنوان نماینده ثابت؛

بند 15

15. معاون ذی ربط وزارت امور اقتصادی و دارایی یا یکی از مدیران کل وی به عنوان نماینده ثابت؛

بند 16

16. معاون ذی ربط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری یا یکی از مدیران کل وی به عنوان نماینده ثابت؛

بند 17

١٧. معاون ذی ربط وزارت صنعت، معدن و تجارت یا یکی از مدیران کل وی به عنوان نماینده ثابت؛

بند 18

18. چهار نفر از اساتید صاحب نظر در حوزه راهنمایی و مشاوره بنا بر نیاز؛

بند 19

19. چهار نفر از مدیران صاحب نظر واحدهای آموزشی در دوره های مختلف تحصیلی به پیشنهاد دبیر شورا و تأیید معاون پرورشی و فرهنگی؛

بند 20

20. نماینده روسای مراکز راهنمایی، مشاوره و خدمات روان شناختی به انتخاب دبیر شورا و تأیید معاون پرورشی و فرهنگی؛

بند 21

21. یک نماینده از مشاوران شاغل در مدرسه به پیشنهاد دبیر شورا و تأیید معاون پرورشی و فرهنگی.

تبصره

ـ اعضای استانی و منطقه ای متناظر با ترکیب شورای سیاست گذاری اجرایی نظام راهنمایی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش و اعضای مدرسه با ترکیب شورای مدرسه خواهند بود.

مبحث 15

بند 1

1. تعیین سیاست ها و خط مشی های لازم برای اجرای نظام جامع راهنمایی و مشاوره بر مبنای اهداف مندرج در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش؛

بند 2

2. تصویب سیاست های لازم در خصوص استفاده از ظرفیت معلمان و کارکنان مدرسه به عنوان کنشگران و عاملان راهنمایی و مشاوره عمومی؛

بند 3

3. سیاست گذاری تمامی فعالیت های راهنمایی و مشاوره از جمله نحوه مدیریت مراکز مشاوره و خدمات روان شناختی، مراکز مشاوره خانواده، مراکز اختلالات یادگیری و مشاوران مدارس؛

بند 4

بند 5

5. انسجام بخشی به فعالیت های نظام راهنمایی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش؛

بند 6

6. تصویب سیاست های لازم به منظور شناسایی و بهره گیری از ظرفیت نهادها، مؤسسات و مراکز تخصصی دولتی و غیردولتی؛

بند 7

7. تصویب استراتژی های لازم به منظور توسعه قابلیت ها و شایستگی های حرفه ای مشاوران معلمان، مربیان، کارکنان مدرسه، اولیا و دانش آموزان؛

بند 8

8. سیاست گذاری توسعه فعالیت های علمی و پژوهشی در راستای ارتقای فعالیت های راهنمایی، مشاوره؛

بند 9

9. تصویب شاخص های لازم به منظور توسعه کمی و کیفی نیروی انسانی و خدمات راهنمایی و مشاوره در مدرسه و مراکز راهنمایی و مشاوره و خدمات روان شناختی وزارت آموزش و پرورش؛

بند 10

10. بررسی و تصویب آیین نامه های اداری و مالی نظام راهنمایی و مشاوره؛

بند 11

11. بررسی پیشنهادها و گزارش های مطروحه از سوی سایر ارکان نظام و اتخاذ تصمیم لازم.

مبحث 16

بند 1

ـ پیگیری مصوبات شورای سیاست گذاری اجرایی؛

بند 2

- نحوه جذب و به کارگیری نیروی انسانی؛

بند 3

ـ هماهنگی و بهره گیری از ظرفیت نهادها، موسسات و مراکز تخصصی دولتی و غیردولتی؛

بند 4

ـ برنامه ریزی برای آموزش و ارتقای دانش و صلاحیت های حرفه ای نیروی انسانی؛

بند 5

ـ اطلاع رسانی جامع از خدمات راهنمایی و مشاوره ای برای اولیا و دانش آموزان؛

بند 6

ـ برنامه ریزی برای توسعه ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره در تمامی دوره های تحصیلی؛

بند 7

ـ نظارت و ارزیابی از برنامه ها و فعالیت های راهنمایی و مشاوره در سطح استان/ منطقه/ مدرسه.

مبحث 17

بند 1

ـ پیگیری مصوبات شورای سیاست گذاری اجرایی نظام راهنمایی و مشاوره در سطح استان و منطقه؛

بند 2

ـ برنامه ریزی و نظارت بر تشکیل پرونده راهنمایی و مشاوره برای تمامی دانش آموزان و ارائه خدمات فراگیر تخصصی و عمومی؛

بند 3

ـ بهره گیری موثر از کلیه معلمان/ مربیان و عوامل متخصص در ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره دانش آموزان؛

بند 4

ـ آموزش اولیا و دانش آموزان با موضوعات تربیتی، روان شناختی، تحصیلی و شغلی؛

بند 5

ـ راه اندازی سیستم ارجاع دانش آموزان نیازمند خدمات تخصصی.

مبحث 18

بند الف

نیروی انسانی

1. به ازای هر ١٢ نفر دانش آموز یک ساعت خدمات راهنمایی و مشاوره اختصاص مییابد. (بر اساس شاخص طرح طبقه بندی معلمان)؛

2. به ازای هر ٢٠٠ نفر دانش آموز یک ساعت خدمات مشاوره تخصصی در قالب فعالیت مراکز مشاوره و خدمات روان شناختی به صورت موظف اختصاص داده می شود.

تذکر

ـ تا زمان تأمین نیروی انسانی مورد نیاز حوزه راهنمایی و مشاوره، به صورت تدریجی و مستمر، نقش راهنمایی و مشاوره در مدارس ابتدایی به معلمان واگذار می گردد.

قسمت

باب الف
ـ تحصیلات

مدرک تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در یکی از رشته های تحصیلی گروه راهنمایی و مشاوره با تمامی گرایش ها و یا روان شناسی (با گرایش بالینی، شخصیت، تربیتی، عمومی و استثنایی).

باب ب

ـ مهارت

دارای توانایی

1. تدریس دروس تخصصی مربوط، مدیریت کلاس درس، آشنایی با روش ها و فنون تدریس خوشه دروس آداب و مهارت های زندگی و درس تفکر و سبک زندگی ؛

2. برقراری ارتباط و ایجاد اعتماد در دانش آموزان و والدین آن ها ؛

3. برنامه ریزی و سازماندهی ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره و خدمات مشورتی در مدرسه؛

4. شناخت، پرورش و هدایت استعدادهای بالقوه دانش آموزان ؛

5. طراحی و انجام مشاوره فردی و گروهی؛

6. آشنایی با آزمون های مشاوره ای، اجرا و تجزیه و تحلیل داده های آن به منظور ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره ؛

7. آشنایی با شرایط اقتصادی، اجتماعی هر استان و منطقه و همچنین وضعیت مشاغل کشور در حال و آینده به طور مستمر.

باب ج

ـ دوره های آموزشی

گذراندن دوره های آموزشی مورد نیاز برای تمامی مشاوران در بدو و حین خدمت ضروری است.

باب ‌د

ـ ویژگی های اجتماعی و ارتباطی مشاوران

1. برخورداری از آراستگی ظاهری و جاذبه های مطلوب شخصیتی و سلامت جسمانی و روان شناختی؛

2. بهره مندی از قدرت ارتباطی و مهارت های اجتماعی؛

3. بهره مندی از سلامت کلام و گویش روان؛

4. دارای توانایی رهبری و مدیریت گروهی.

باب هـ

ـ ـ ویژگی های عاطفی و روانی مشاوران

1. سلامت روان و تعادل عاطفی؛

2. اعتماد به نفس کافی و احساس خود ارزشمندی قوی؛

3. نگرش غنی نسبت به تعلیم و تربیت و انگیزه قوی در تلاش و کار با دانش آموزان؛

4. شخصیت متناسب با آمیزه ای از عطوفت، محبت، منطق و استواری.

بند ب

فضا و تجهیزات

جزء 1

- سطح مدرسه

• اختصاص یک اتاق مناسب و مستقل (برابر شاخص مندرج در زیر نظام منابع و تجهیزات)

جزء 2

ـ سطح مرکز مشاوره منطقه / شهرستان / ناحیه / استان

• یک ساختمان مستقل و استاندارد جهت ارائه خدمات تخصصی مشاوره ای و روان شناختی با تجهیزات و امکانات مناسب اختصاص مییابد؛

• هر شهرستان، منطقه یا ناحیه آموزشی حداقل دارای یک مرکز مشاوره دولتی وابسته به آموزش و پرورش خواهد بود که علاوه بر برخورداری از نیروی تخصصی مطابق با شاخص فوق، حداقل سه پست سازمانی شامل: مدیر، مسئول پذیرش و نیروی خدماتی نیز به آن اختصاص می باید. در مناطق پرجمعیت (بالاتر از ١٠ هزار نفر دانش آموز)، علاوه بر مرکز مشاوره دولتی می توان از ظرفیت مراکز مشاوره دولتی و غیردولتی با رعایت ضوابط و مقررات، در قالب خرید خدمات مشاور ه ای نیز استفاده کرد؛

•همچنین، علاوه بر مراکز مشاوره شهرستان ها، نواحی و مناطق، هر استان دارای یک مرکز مشاوره و خدمات روان شناختی پژوهشی و تخصصی در مرکز استان خواهد بود که دارای حداقل هفت پست سازمانی شامل چهار پست: مدیر مرکز، مسئول پذیرش، مشاور، روانشناس و سه نفر اعضای هیئت علمی می باشد.

تبصره
ـ مراکز مشاوره و خدمات روان شناختی استان ها، وظیفه شناسایی، مصاحبه، به کارگیری نیروی انسانی از بین نیروهای موظف/غیرموظف مشاوره وزارت آموزش و پرورش، آموزش مستمر آنان، نظارت بر مراکز مشاوره و خدمات روان شناختی مناطق ترسیم نیم رخ روان شناختی تمامی مناطق/ شهرستان، نواحی و تولید محتوای مورد نیاز را بر عهده دارند.

تذکر

ـ سازمان نوسازی مدارس وزارت آموزش و پرورش موظف است نسبت به طراحی، ساخت، تأمین و تجهیز مراکز مشاوره و خدمات روان شناختی جهت ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره اقدام نماید؛

تذکر

ـ تخصیص پست های نیروی انسانی مراکز مشاوره و خدمات روان شناختی از مجموع سرجمع نیروی انسانی موجود وزارت آموزش وپرورش تامین می گردد.

مبحث 19

بند 1

بر اساس شاخص های مصوب در نظام جامع راهنمایی و مشاوره، نیروی انسانی مورد نیاز از راه های زیر تأمین می شود:

جزء 1

ـ استخدام افراد واجد صلاحیت بر اساس آزمون های استخدامی کشور به صورت رسمی، پیمانی، حق التدریس؛

جزء 2

ـ اختصاص سهمیه برای جذب داوطلبان در رشته مشاوره مدرسه (راهنمایی و مشاوره) دانشگاه ها به خصوص دانشگاه فرهنگیان؛

جزء 3

ـ خرید خدمات راهنمایی و مشاوره برای مدارس و مراکز مشاوره از طریق انجمن ها، مراکز و مؤسسات غیردولتی در چارچوب قوانین و مقررات؛

جزء 4

ـ تبدیل وضعیت معلمان رسمی شاغل در آموزش و پرورش با رعایت رشته تحصیلی / شغلی و صلاحیت های حرفه ای؛

جزء 5

ـ استفاده از تمامی معلمان، مربیان و کارکنان مدرسه در ارائه خدمات عمومی و پیشگیرانه راهنمایی و مشاوره.

بند 2

جزء 1

ـ اختصاص بودجه مناسب و سرانه ویژه خدمات راهنمایی و مشاوره و پیشگیری از آسیب های اجتماعی از محل منابع دولتی؛

جزء 2

ـ جلب مشارکت، جذب منابع مالی در چارچوب ضوابط و مقررات از محل حمایت های دولتی، غیردولتی، عمومی و بین المللی، خیرین، واقفین و سایرکمک های مردمی.

بند 3

جزء 1

ـ اختصاص فضای مستقل و استاندارد در مدارس برای ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره (برابر زیرنظام فضا، تجهیزات و فناوری)؛

جزء 2

ـ استفاده از فضاهای فیزیکی قابل واگذاری خیرین و سایر نهادها و مراکز فرهنگی اجتماعی همانند شهرداری ها.

تذکر

ـ آیین نامه شرایط، ضوابط، درجه بندی و طرح تشخیص صلاحیت های حرفه ای و به کارگیری نیروی انسانی مشاور، نحوه تأسیس مراکز تخصصی مشاوره و خدمات روان شناختی استان و مناطق و ارائه خدمات مشاوره ای در مدارس، مراکز مشاوره دولتی و غیردولتی توسط اداره کل امورتربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی و با هماهنگی مرکز برنامه ریزی نیروی انسانی مشخص و ابلاغ می گردد.

بند 4

وزارت آموزش و پرورش موظف است:

جزء 1

ـ نسبت به طراحی و تدوین شاخص ها و استانداردهای ارزیابی برنامه های راهنمایی و مشاوره در همه سطوح (ستادی، استانی، منطق های و مدرسه ای) اقدام کند.

جزء 2

ـ هر ساله نسبت به ارزیابی از برنامه ها و فعالیت های راهنمایی، مشاوره و پیشگیری به صورت فرایندی اقدام و به شورای عالی آموزش و پروش گزارش کند.

جزء 3

ـ حداکثر تا ٦ ماه بعد از ابلاغ این مصوبه، نسبت به تهیه و تدوین و ابلاغ آیین نامه ها و دستورالعمل های اجرایی مرتبط با نظام راهنمایی و مشاوره اقدام نماید.

جزء 4

ـ هر سه سال یک بار نسبت به ارزشیابی از روند اجرای نظام جامع راهنمایی و مشاوره از طریق پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش اقدام و نتایج آن را به شورای عالی آموزش و پرورش گزارش کند.

موخره

موضوع : نظام جامع راهنمایی و مشاوره در آموزش و پرورش در نهصد و نود و چهارمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش، تاریخ 17 /3 /1400 به تصویب رسید.

محمود امامی – دبیر شورا

علیرضا کاظمی – سرپرست وزارت آموزش و پرورش

نظام جامع راهنمایی و مشاوره در آموزش و پرورش مورد تأیید است، به اجرا گذاشته شود.

امضاء

رئیس جمهور و رئیس شورای عالی آموزش و پرورش ـ سیدابراهیم رئیسی

پیوست 1

پیوست 1:مدل نظام جامع راهنمایی و مشاوره

پیوست 2

پیوست 2:

ارجاعات

1 ـ راهنمایی یک جریان پیوسته و متوالی تربیتی است که از پیش از دبستان آغاز می شود و در دوره های بعدی تربیت با هدف تسهیل فرآیند دستیبابی متربیان به مرتبه ای از حیات طیبه ادامه می یابد.

ـ انواع راهنمایی و مشاوره شامل تحصیلی، تربیتی (سازشی) و شغلی باید در کانون توجه نظام تربیت رسمی و عمومی قرار گیرد.

ـ در راهنمائی و مشاوره باید هویت ویژه متربیان و تنوع فرهنگها به ویژه نظام معیار اسلامی مورد توجه قرار گیرد.

ـ تنوع هویت ویژه (علائق، استعدادها ونیازهای فردی و اجتماعی) متربیان، انعطاف فزاینده در برنامه های درسی در مراحل تربیت را طلب مینماید.

ـ فرایند یاددهی و یادگیری باید با نگاه مشاوره و راهنمایی ـ محور سامان یابد.

اسناد مرتبط

دستگاه‌های مجری

وزارت آموزش و پرورش

گیرندگان رونوشت

کدهای موضوعی

آموزش و پرورش وظایف وزارت آموزش و پرورش استخدام کشوری وظایف صنعت ، معدن و تجارت وظایف فرهنگ و آموزش عالی وظایف امور اقتصادی و دارایی وظایف بهداشت درمان و آموزش پزشکی وظایف تعاون ، کار و رفاه اجتماعی وظایف کشور وظایف سازمان امور اداری و استخدامی کشور(قبل از ادغام) وظایف سازمان برنامه و بودجه (قبل از ادغام) آموزش عالی و تحقیقات