نظر تفسیری شورای نگهبان در خصوص اصل 138 قانون اساسی با موضوع امکان ارجاع تصویب آیین نامه به کمیسیون های داخلی مجلس
نوع قانون
قانون -
مرجع تصويب
شورای نگهبان
تاریخ سند تصويب
-
شماره ابلاغ
78/21/4512
مرجع ابلاغ
دبیر شورای نگهبان
شماره روزنامه رسمي
نامعلوم
آخرین وضعیت
-
طبقه بندی
ندارد
تاريخ تصويب
1378/01/25
شماره سند تصویب
-
تاریخ ابلاغ
1378/01/25
تاريخ اجرا
-
تاریخ روزنامه رسمي
-
تاریخ انتشار
-
متن کامل قانون
متن استفساریه
شماره 14490 ـ 77/م – 18 /12 /1377
حضرت آیتالله جنتی
دبیر محترم شورای نگهبان
با سلام
طبق ماده 18 قانون گزینش معلمان و کارکنان آموزش و پرورش مصوب شهریور ماه 1374 مجلس شورای اسلامی مقرر شده است آئین نامه اجرایی قانون مزبور توسط هیأت عالی گزینش و سازمان امور اداری و استخدامی کشور تهیه و به تصویب کمیسیون مشترک آموزش و پرورش و امور اداری و استخدامی مجلس شورای اسلامی برسد.
در اجرای ماده مزبور آئین نامه فوق الذکر در مرداد ماه 1377 به تصویب جلسه مشترک کمیسیونهای یاد شده مجلس رسیده و ظاهراً بدون ملاحظه شورای نگهبان و اظهارنظر درباره آن طی نامه شماره 2367 مورخ 31 /6 /1377 در اجرای اصل 123 قانون اساسی با امضای رئیس مجلس شورای اسلامی برای رئیس جمهور فرستاده شده است و اینجانب نیز به حکم قانون طی نامه شماره 43584 مورخ 11 /7 /1377 دستور اجرای آن را داده ام.
ولی مسئله ای که در اینجا مطرح است و خواستم نظر شورای محترم نگهبان را بدانم این است که مصوبه کمیسیون مشترک یا جلسه مشترک کمیسیونها چه وضعیتی دارد آیا طبع قانون و مصوبه مجلس را دارد یا طبع آئین نامه اجرایی از نوع آئین نامه های دولتی؟
طبق اصل 94 قانون اساسی کلیه مصوبات مجلس شورای اسلامی باید به شورای نگهبان فرستاده شود تا از لحاظ مغایرت یا عدم مغایرت آنها با قانون اساسی و موازین شرع مورد بررسی قرار گیرد، در مواردی هم که طبق اصل 85 قانون اساسی تصویب برخی از قوانین به صورت آزمایشی یا تصویب اساسنامه سازمانها، شرکتها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت به طور دائم به کمیسیونها تفویض میشود باید مصوبه کمیسیون به شورای نگهبان ارسال شود. بنابراین اگر ارجاع تصویب آئین نامه اجرایی به کمیسیون داخلی مجلس علی رغم اسم آن طبع و خاصیت مصوبه قانونی را داشته و از نوع اول باشد میبایست به شورای نگهبان ارسال گردد که چنین چیزی صورت نگرفته است.
ولی اگر کمیسیونهای داخلی از سوی مجلس مأموریت پیدا کردند که آئین نامه اجرایی قانونی را تهیه کنند، به نحوی که طبق اصل 138 ممکن است هیأت دولت یا یکی از وزرا چنین مأموریتی پیدا نمایند، در این صورت اولاً این سئوال مطرح است که آیا غیر از دولت و وزیر مربوط و یا کمیسیونهای متشکل از چند وزیر مذکور در اصل 138، حق وضع آئین نامه به معنای خاص آن را دارند و مجلس میتواند حق وضع و تصویب آئین نامه را با داشتن طبع آئین نامه اجرایی با همان ماهیت و آثاری که آئین نامه دولتی دارد به غیر از هیأت وزیران و یا یکی از وزرا و یا کمیسیونهای متشکل از چند وزیر واگذار نماید؟
ثانیاً اگر چنین امری مجاز باشد، چه مرجعی صلاحیت کنترل و بررسی آئین نامه مزبور را از لحاظ عدم مغایرت با قوانین و موازین شرع دارد؟ ذیل اصل 138 مقرر میدارد که"تصویب نامه ها و آئین نامه های دولتی باید به اطلاع رئیس مجلس شورای اسلامی برسد"، که اگر آنها را بر خلاف قوانین دید، جهت تجدیدنظر به هیأت وزیران بفرستند. اصل 170 قانون اساسی نیز قضات دادگاهها را از اجرای تصویب نامه ها و آئین نامه های دولتی که مخالف قوانین و مقررات اسلامی یا خارج از حدود اختیارات قوه مجریه است منع کرده و ابطال آنها را با دیوان عدالت اداری دانسته است، اصل 174 نیز مرجع رسیدگی به شکایات مردم از آئین نامه های دولتی را دیوان عدالت اداری دانسته است، حال آیا آئین نامه های اجرایی مصوب کمیسیونهای داخلی مجلس میتواند مورد کنترل و ممیّزی رئیس مجلس یا دیوان عدالت اداری قرار گیرند؟ یا در صورت مخالف بودن با موازین شرع و قانون، قضات از عمل کردن به آنها خودداری نمایند؟ با وجود اینکه در هر سه مورد آئین نامه دولتی مورد تصریح قرار گرفته و اطلاق آئین نامه دولتی به مصوبه کمیسیون مجلس صحیح به نظر نمیرسد. اگر همانگونه که در شقّ اول بیان شد برای این نوع مصوبات کمیسیونها نتوان خاصیت مصوبه قانونی قائل شد، به شورای نگهبان هم فرستاده نخواهد شد همانطور که عملاً چنین شده است و نتیجتاً هیچ کنترلی در زمینه انطباق یا عدم انطباق آنها با موازین شرع و قانون اساسی و قوانین عادی وجود ندارد.
چنانچه صلاح میدانید شورای محترم نگهبان، موضوع را بررسی نموده و استنباط و تفسیر خود را از اصول قانون اساسی مربوطه در خصوص سه مسئله زیر اعلام فرماید:
1- آیا ارجاع وضع و تصویب آئین نامه اجرایی قانون به کمیسیون یا کمیسیونهای داخلی مجلس صحیح است؟
2- در صورت صحت، آیا این نوع مصوبات کمیسیونها مانند سایر مصوبات مجلس باید به شورای نگهبان فرستاده شود یا خیر؟ و در صورت عدم لزوم ارسال به شورای نگهبان، آیا رئیس مجلس شورای اسلامی یا دیوان عدالت اداری میتوانند آنها را موردبررسی قراردهند یا خیر؟
3- آیا این گونه مصوبات کمیسیونها مشمول عنوان مصوبات مجلس موضوع اصل 123 قانون اساسی میباشند و رئیس جمهور طبق اصل مزبور موظف است آنها را امضاء و برای اجراء در اختیار مسئولان قرار دهد با اینکه مورد رسیدگی و اظهارنظر شورای نگهبان قرار نگرفته است؟
سید محمد خاتمی - رئیس جمهوری اسلامی ایران
متن تفسیر
شماره 78 /21 /4512 – 25 /1 /1378
حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای خاتمی
ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران
عطف به نامه شماره 14490 ـ 77 / م مورخ 18 /12 /1377، موضوع در جلسه مورخ 25 /1 /1378 شورای نگهبان مطرح شد و نظر تفسیری شورا به شرح زیر اعلام میگردد:
«ارجاع تصویب آئین نامه به کمیسیون یا کمیسیونهای مجلس خلاف اصل 138 قانون اساسی است.»
امضاء
دبیر شورای نگهبان - احمد جنتی
اسناد مرتبط
وضعیتهای تنقیحی
اثرپذیر از
- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1358/09/12)