فصل اول

ماده 1

- دادگاههای کیفری به ترتیب مقرر در این قانون تشکیل و به جرایمی که مطابق قوانین دارای مجازات زیر بوده و در صلاحیت دادگاههای ‌دیگری نباشند رسیدگی و حکم مقتضی صادر می‌ نمایند:

1 - حدود

2 - قصاص

3 - دیات

4 - تعزیرات

5 - مجازاتهای بازدارنده

ماده 2

- دادگاههای کیفری به دادگاههای کیفری 1 و دادگاههای کیفری 2 تقسیم میشوند. در معیت دادگاههای کیفری 1 و 2 دادسرای عمومی انجام‌ وظیفه می‌ نماید.

ماده 3

- دادگاههای کیفری 1 و 2 تشکیل میشود از یکنفر رئیس یا عضو علی‌ البدل.

ماده 4

- هرگاه رئیس یا عضو علی‌ البدل نسبت به مواردی از رئیس کل دادگاهها یا رئیس دادگستری حوزه متبوعه درخواست مشاور کند، رئیس ‌مکلف به اعزام مشاور است. در این صورت قبل از اتخاذ تصمیم دادگاه، مشاور مکلف است پرونده را دقیقاً مطالعه و بررسی نموده نظر مشروح و‌ مستدل خود را در اسرع وقت و کتباً اعلام نماید. تخلف مشاور از این امر موجب محکومیت انتظامی تا درجه 3 خواهد بود.

ماده 5

- دادگاه کیفری 1 در مراکز استانها و شهرهایی که شورایعالی قضایی تأسیس آنرا لازم بداند تشکیل میشود و حسب مورد میتواند دارای ‌شعب متعدد باشد، تخصیص هر شعبه به هر یک از انواع خاص جرائم با شورای عالی قضایی است.

ماده 6

- دادگاه کیفری 2 در شهرهایی که شورایعالی قضایی لازم بداند تشکیل میشود و حسب مورد میتواند دارای شعب متعدد باشد. تخصیص‌ هر شعبه به هر یک از انواع جرائم با شورایعالی قضایی است.

ماده 7

- دادگاههای کیفری 1 با رعایت ماده 1 این قانون به جرائم زیر رسیدگی می‌ نمایند:

‌الف - جرمی که کیفر آن اعدام، رجم، صلب و نفی بلد بعنوان حد باشد.

ب - جرمی که کیفر آن قطع یا نقص عضو باشد.

ج - جرمی که کیفر آن به حسب قانون 10 سال زندان و بالاتر باشد.

‌د - جرمی که کیفر آن به حسب قانون بیش از دویست هزار تومان جزای نقدی باشد.

هـ - جرمی که کیفر آن نصف دیه کامل هر یک از موارد ششگانه و یا بالاتر باشد اعم از عمد یا شبه عمد و یا خطاء محض.

ماده 8

- رسیدگی به جرمهایی که مجازاتش غیر کیفرهای مذکور در ماده قبل و تبصره ‌های آن باشد، بعهده دادگاه کیفری 2 میباشد.

ماده 9

- در نقاطی که تشکیل دو شعبه دادگاه حقوقی و کیفری میسر نباشد یک شعبه دادگاه حقوقی 1 یا کیفری 1 به کلیه دعاوی حقوقی و جرائم ‌رسیدگی خواهد کرد. هر گاه دادگاه واحد از نوع دادگاه حقوقی 2 یا کیفری 2 باشد به دعاوی حقوقی و جرائم در حد صلاحیت دادگاه حقوقی و کیفری 2‌ رسیدگی خواهد نمود.

ماده 10

- در جاهائی که دادگستری تشکیل نشده است یک دادگاه حقوقی 2 می ‌تواند تشکیل و به دعاوی و شکایاتی که در صلاحیت حقوقی 2 و‌ کیفری 2 میباشد رسیدگی نماید و چنانچه یک دادگاه کافی نباشد دو دادگاه یکی حقوقی 2 و یکی کیفری 2 تشکیل و طبق صلاحیتهای خود عمل ‌می ‌کنند.

‌ماده 11

- هرگاه کسی مرتکب جرمی شود در دادگاهی رسیدگی میشود که جرم در حوزه آن وقوع یافته است و اگر شخصی مرتکب چندین جرم ‌در جاهای مختلف بشود، در دادگاهی به آن جرائم رسیدگی میشود که مهمترین جرم در حوزه آن واقع شده است و هرگاه جرائم ارتکابی از یک درجه‌ باشد، دادگاهی که متهم در حوزه آن دستگیر شده به آن رسیدگی می ‌نماید. در این صورت دادسرای هر محل تحقیقات لازمه را موافق تکالیف خود بعمل آورده به دادستان دادگاهی که باید رسیدگی نماید نتیجه تحقیقات را ارسال میدارد.

ماده 12

- هرگاه کسی متهم به ارتکاب چندین جرم از انواع مختلف باشد با رعایت صلاحیت ذاتی در دادگاهی محاکمه میشود که صلاحیت ‌رسیدگی به مهمترین جرم را دارد.

ماده 13

- در کلیه جرائمی که متهمین متعدد باشند و یا معاون و شریک داشته باشند و در صورتی که به یک یا چند نفر از آنها دسترسی نباشد و‌ تفکیک ممکن باشد دادگاه باید رسیدگی را تفکیک و تکلیف متهمین حاضر را معین نماید و پرونده نسبت به غائبین مفتوح خواهد ماند.

ماده 14

- شرکاء و معاونین جرم در دادگاهی محاکمه میشوند که صلاحیت رسیدگی به اتهام مجرم اصلی را دارد.

ماده 15

- هرگاه یکی از اتباع ایران در خارج از قلمرو حاکمیت جمهوری اسلامی ایران مرتکب جرمی شده و در ایران دستگیر شود در دادگاهی‌ محاکمه میشود که در حوزه آن دستگیر شده است.

ماده 16

- در مواردی که دادگاه به ضرر و زیان ناشی از جرم رسیدگی می کند نصاب خاصی برای زیان وارده نمی‌ باشد و حکم صادره مشمول ‌مقررات حاکم بر همان دادگاه است.

ماده 17

- حل اختلاف در صلاحیت بین دادگاههای کیفری طبق قواعد دادگاههای حقوقی است.

ماده 18

- در شهرهائی که شعب متعدد کیفری و حقوقی و مدنی خاص تشکیل شده باشد رئیس شعبه اول ریاست کل دادگاههای حقوقی و کیفری ‌و مدنی خاص را دارا بوده و پرونده‌ های واصله را به شعب مربوطه ارجاع می‌ کند.

ماده 19

- رئیس کل دادگاههای هر شهرستان بعنوان رئیس دادگستری آن شهرستان بر کلیه دادگاههای حقوقی و کیفری و مدنی خاص و دادسرای‌ عمومی محل نظارت و ریاست اداری دارد. همچنین رئیس دادگستری شهرستان مرکز استان ریاست اداری و نظارت بر امور دادگستری‌ های شهرستان‌ حوزه آن استان را خواهد داشت.

ماده 20

- شورایعالی قضایی میتواند بمنظور جلوگیری از تراکم پرونده‌ ها و جهت تسریع در رسیدگی و جلوگیری از تعویق پرونده‌ ها قضات‌ دادگاه حقوقی اعم از 1 یا 2 و یا مدنی خاص را با حفظ سمت مأمور رسیدگی به پرونده‌ های کیفری، انقلاب و یا قضات دادگاههای کیفری را حسب ‌ضرورت فوق با حفظ سمت مأمور رسیدگی به پرونده ‌های حقوقی نماید.

‌ماده 21

- به شورای عالی قضایی اجازه داده میشود افراد واجد شرایط قضا را با صدور ابلاغ قضایی برای مدت معین به هر نقطه ‌ای از کشور ‌مأموریت بدهند و میزان صلاحیت رسیدگی آنان را در ابلاغ تعیین نمایند. قضات مذکور نسبت به تصمیمات متخذه در قبال دادگاه انتظامی مسوول‌ میباشند و در صورتی که قاضی محل مشغول رسیدگی به پرونده ‌ای شده باشد با رضایت وی قاضی مأمور مجاز رسیدگی به پرونده مربوط خواهد بود.

ماده 22

- دادگاههای کیفری در موارد زیر شروع به رسیدگی می ‌نماید:

1 - اقامه دعوی و شکایت شاکی یا مدعی خصوصی به واسطه وقوع جرم یا ضرر و زیانی که از جرم به آنان وارد آمده است.

2 - در مورد جرائم مشهودی که جنبه عمومی دارد و یا جرائمی که زمینه را به تشخیص قاضی برای جرائم عمومی فراهم میآورد.

3 - اعلام و اخبار ضابطین دادگستری یا اشخاصی که از قولشان اطمینان حاصل شود (‌در جرائمی که دارای جنبه عمومی است).

4 - تقاضانامه و یا کیفرخواست دادسرا.

5 - حکم دادگاه کیفری 2 در تعقیب امر جزایی در مقام حل اختلاف عقیده بین بازپرس و دادستان.

6 - سایر مواردی که در قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی پیش ‌بینی شده باشد.

ماده 23

- مدعیان خصوصی میتوانند شخصاً یا توسط وکیل شکایت نمایند.

‌ماده 24

- در مواردی که شکات و مدعیان خصوصی شخصاً یا توسط وکیل مستقیماً به دادگاههای کیفری شکایت و اقامه دعوی مینمایند باید در‌ عرضحال خود موارد زیر را مشروحاً قید کنند.

1 - نام و نام خانوادگی و نام پدر و نشانی دقیق خود.

2 - موضوع شکایت و ذکر اینکه در چه تاریخی و در کجا واقع شده است.

3 - ضرر و زیانی که به مدعی وارد شده و مورد مطالبه است.

4 - ذکر مشخصات و نشانی مشتکی عنه یا مظنون.

5 - ذکر اسامی و مشخصات و نشانی مطلعین و سایر ادله.

‌ماده 25

- هرگاه طرف مدعی غیرمعین بوده و یا دلائل اقامه دعوی کافی نباشد و موضوع مهم و صرفنظر از شکایت مدعی خصوصی قابل تعقیب ‌و رسیدگی باشد، دادگاه کیفری تحقیقات لازم را از ضابطین دادگستری می ‌خواهد.

‌ماده 26

- ضابطین دادگستری هرگاه جرائمی را کشف نمایند که راجع به دادگاههای کیفری است و صرفنظر از وجود یا فقد مدعی یا شاکی قابل‌ تعقیب باشد به محاکم کیفری با ذکر موارد زیر اطلاع میدهند:

1 - محل و تاریخ وقوع جرم.

2 - مشخصات مظنون.

3 - دلائل جرم.

4 - شاکی دارد یا خیر

5 - مشخصات شهود

6 - نشانی کامل طرفین پرونده و مطلعین

ماده 27

- قاضی دادگاه کیفری در کلیه جرائم نظر به اوضاع و احوال قضیه و موضوع میتواند تعقیب و محاکمه متهم را بلافاصله و مستقیماً در‌ دادگاه آغاز نماید. چنانچه محاکمه نیاز به تحقیقات مقدماتی داشته باشد میتواند تحقیقات را راساً انجام دهد یا انجام آنرا از دادسرا یا ضابطین‌ دادگستری بخواهد و در آن نظارت نماید. در این صورت پس از انجام تحقیقات و اقدامات مورد نظر پرونده به دادگاه ارسال میشود.

ماده 28

- رئیس یا عضو علی ‌البدل دادگاههای کیفری اعم از 1 یا 2 پس از رسیدگی و محاکمه و مطالعه و نظریه مشاور (‌در صورتیکه دادگاه دارای‌ مشاور باشد) رأساً مبادرت به انشاء حکم می ‌نماید. حکم مزبور جز در موارد تجدیدنظر مذکور در این قانون و در قانون تعیین موارد تجدیدنظر احکام ‌دادگاهها و نحوه رسیدگی آنها مصوب 14 /7 /1367 قطعی است.

ماده 29

- احکام دادگاههای کیفری باید مستدل و موجه بوده مستند به مواد قانون و اصولی باشد که بر اساس آن حکم صادر شده است. دادگاهها‌ مکلفند حکم هر قضیه را در قوانین مدونه بیابند و اگر قانونی نباشد با استناد به منابع فقهی معتبر یا فتاوی معتبر حکم قضیه را صادر نماید و دادگاهها ‌نمی‌ توانند به بهانه سکوت یا نقص یا اجمال یا تعارض قوانین مدونه از رسیدگی به شکایات و دعاوی و صدور حکم امتناع ورزند.

ماده 30

- در جرایم و اموری که جنبه حق‌ اللهی دارند محاکمه باید با حضور متهم صورت گیرد و در چنین مواردی دادگاههای کیفری مجاز به‌ محاکمه و صدور حکم غیابی نسبت به جنبه حق‌ اللهی نمی باشد ولی جهت حق‌ الناسی آنها در غیاب متهم قابل رسیدگی است.

ماده 31

- موارد تجدید نظر نسبت به احکام و قرارهای دادگاههای کیفری و چگونگی رسیدگی به آن و مرجع تجدید نظر به استثناء مواردی که در‌این قانون تصریح گردیده بنحوی است که در قانون تعیین موارد تجدید نظر احکام و نحوه رسیدگی به آنها پیش‌بینی شده است.

ماده 32

- در مواردی که دادگاه کیفری 1 به پرونده‌هائیکه در صلاحیت دادگاه کیفری 2 است رسیدگی می‌نماید رسیدگی تجدید نظر نسبت به حکم ‌یا قرار صادره بعهده شعبه دیگر دادگاه کیفری 1 همان حوزه قضائی میباشد و در صورت وحدت شعبه، رسیدگی مزبور با نزدیکترین دادگاه کیفری 1‌ خواهد بود.

ماده 33

- هر گاه در تطبیق عمل ارتکابی با مواد قانونی و احتساب مدت مجازات و محاسبه جریمه و جزای نقدی و ضرر و زیان مدعی خصوصی ‌و یا ذکر اسم و مشخصات متهم و مدعی خصوصی و مانند آن از طرف دادگاه صادرکننده حکم اشتباهی رخ داده باشد دادگاه صادرکننده حکم حق‌ اصلاح اشتباه موارد فوق را دارد و هر گاه پرونده در مرجع تجدید نظر مطرح شده باشد مرجع مزبور بدون اینکه اساس حکم را نقض نماید، اشتباه را‌ رفع نموده و حکم را تصحیح می‌ نماید.

ماده 34

- شاکی یا مدعی خصوصی نسبت به حکم برائت متهم در صورت وجود جهات تجدید نظر مذکور در قانون تعیین موارد تجدید نظر احکام ‌دادگاهها و نحوه رسیدگی آنها مصوب 14 /7 /1367 حق تجدید نظر را دارد.

ماده 35 (منسوخه 17ˏ05ˏ1372)

- هر گاه رئیس دیوانعالی کشور یا دادستان کل کشور آراء هر یک از محاکم اعم از حقوقی، کیفری، مدنی خاص، انقلاب و نظامی را ولو‌ اینکه در مقام تجدید نظر صادر شده باشد نسبت به موارد تجدید نظر مذکور در قانون تعیین موارد تجدید نظر احکام دادگاهها و نحوه رسیدگی آنها قابل‌ تجدید نظر بداند حق درخواست تجدید نظر بنحو مندرج در قانون مذکور را دارند. در مورد این ماده مرجع تجدید نظر مجدد آراء صادره وسیله دادگاه‌ در مقام تجدید نظر دیوانعالی کشور است.